Öncelikle şunu söyleyelim: Kaygıya 'olmaması gereken bir şey' muamelesi yapmaya gerek yok. Sınav sonucu ŞU ANDA BELİRSİZ ve sınav BELİRLEYİCİ olduğundan çocuğunuz kaygılanacak. Kendinize şefkatle hatırlatın:
Sınava girecek tüm çocuklar aynı duyguyu yaşıyor ve bu çok doğal. En yakın şahidi olarak benim de endişelerim olabilir, (nasıl destek olsam?) gibi düşüncelerde bulunabilirsiniz.
Ancak unutmayın ki sınava çocuğunuz girecek ve kaygı duygusunun muhatabı öncelikle o, sizin önceliğiniz bu duyguyu yaşamasını normal kabul etmek ve dengelemesine rehberlik etmek olabilir. Ebeveynler bazen kendileri kaygılı oldukları halde çocuklarının kaygılı ve telaşlı oldukları yanılgısına kapılarak birbirlerinin duygularını ayırt edemiyorlar. Bu durum genellikler çocukların yaptıkları dikkatsizlikleri, çalışıp da yapamama durumlarını normal ve sakin bir tavırla değil 'eyvah' tavrıyla karşılamaları şeklinde oluyor. Bir diğer senaryo ise kendileri…,Aslında iyi niyetli bir tavır olduğunu zannettikleri bazı yaklaşımları; çocukların kaygısını arttırabiliyor. Örneğin: "Hiç çalışmıyorsun! Bu gidişle kazanamayacaksın!" sözleri çocukları maalesef "Yaşasın başarılı olabilirim!" kıvamına getirmek yerine gergin ve stresli yapabiliyor. Baskı neticesinde hakikaten istenen sonuç alınsa bile ebeveyn- çocuk arasındaki bağın zedelenmesinden problemler doğuyor. Problemlerin getirdiği travmatik bir etki, birey olmada zorlanma gibi uzun süreli olumsuz sonuçlar doğurabiliyor.
Ezcümle: Kaygının öncelikli muhatabı ve teselliye ihtiyaç duyan konumunda olmamaya niyet edin. Sınava dair inançlarınızı gözden geçirerek başlayabilirsiniz. Şu sorulara samimiyetle cevap verin:
Peki, çocuğunuzun kaygı duygusunu düzenlemesine, yani belirli bir tonda ve onu sabote etmeyecek şekilde yaşamasına nasıl rehberlik edebilirsiniz?
- SAKİN OLUN: "Kolaysa sen ol!" dediğinizi duyar gibiyim:) Sınavdan önce ve sınavdan sonra aynı şekilde sakinliğinizi korumanız çok önemli.
- BİRARAYA GELİN: Kendi kaygılarınızı benzer süreçteki ebeveynlerle paylaşın. Bu kişi mümkünse size nazaran daha esnek biri olsun. Aksi halde konuşmalar "kafada dönüp duran olumsuz düşünceler paylaşımına" (bkz. paylaşılmış ruminasyon)" dönebilir.
- SORMAYIN: Artık sınava az kalmasının yanı sıra EVDE KAL süreciyle birçok ihtiyacını karşılayamayan çocuklar var. Bırakın sınav gündeme gelecekse gelsin, gelmiyorsa gelmesin. "Ders çalıştın mı? Deneme çözdün mü?" diye MÜMKÜNSE ya ÇOK AZ sorun YA DA SORMAYIN... Sürekli sınavı konuşmayın.
- DİNLEYİN: Gerçek bir dinleme "iyiye odaklan" iteklemesini de kapsamaz. Çocuğunuzun sınava dair olumsuz söylemlerine: "Takma, geçecek gidecek, büyütüyorsun!" şeklinde geçiştirici cevap vermemeye; sakin ve anlayışlı bir tavırla yaklaşarak duygusuna eşlik etmeye çalışın. Siz kendi fikirlerinizi belirtirken olumlu bir dil kalıbı kullanabilirsiniz. Onun fikrini olumlu yapmaya zorlamayın, yalnızca yanında olun.
- OYUN OYNAYIN: Sınava dair o kadar çok nasihat o kadar çok öneriveren var ki etrafında, siz onun DOPAMİN KAYNAĞI olun. Evde kıkır kıkır gülün, oyunlar oynayın. Daha iyi bir LGS ÖNCESİ REHBERLİĞİ tanımıyorum!
- UYKU VE BESLENMEYE REHBERLİK EDİN: Çocuğunuza son 24 saat ders çalışmayı bırakmasını tavsiye edebilirsiniz. Belki bilgilere kısaca göz atılabilir ancak bunun da akşam 4- 5 gibi son bulması iyi olur. Sonrasında sevilen bir film izleme gibi keyifli aktivite yapılabilir. Ayrıca Her zamanki gibi bir beslenme, son bir hafta da olsa düzenli uyku ve sınav sabahı evde kaotik bir ortam olmaması, bir gece önceden gereken hazırlıkların yapılması tavsiye edilir.
-İZİN VERİN: Tekrar söyleyelim, kaygıya izin verin. Kaygı normal bir duygudur. Çocuğunuz kaygısını ifade ettiğinde sakin olmaya çalışarak: "Evet keşke böyle olmasa.", "Birçok kişi aynı durumda." veya "Biz her zaman senin yanındayız; geleceğin sadece gideceğin liseye bağlı değil." diyebilirsiniz. Unutmayın ki çocuğunuzun şimdi ve yaşamı boyunca olumsuz duyguları sadece sizin söylediklerinize ve tavrınıza bağlı değil: Ağlamak istemesine veya kendisini kötü hissetmesine müsaade edin.
- ARAMALAR: Sınav öncesi iyi niyetli yetişkinler güzel dileklerini iletmek için arayabilirler. Bu aramaları mümkünse kısa tutun. Çocuk tekrar tekrar sınava dair tavsiyeler dinlemek istemeyebilir.
-SINAVA KİM EŞLİK EDECEK: Eğer bir ebeveyn olarak kaygılı ruh halinizi durduramıyor ve bunun çocuğunuza yansıyacağını düşünüyorsanız; sınav sabahı çocuğunuzun yanında rahat hissedebileceği bir ebeveynin eşlik etmesi çocuğunuza iyi gelebilir.
-45 DAKİKALIK ARA: 2 sınav arasında çocuklara sınav hakkında konuşmamalarını tavsiye edebilirsiniz.
-GEVŞEME VE ODAKLANMA EGZERSİZLERİ: Doğru bir nefesin birçok faydası olduğu gibi odaklanmayla da yakından ilgisi vardır. Alt karın nefesiyle 6'ya kadar sayarak burnumuzdan nefes alıp 4'e kadar sayarak, ağızdan verme egzersizi hem sınav öncesi ara ara rahatlamak için hem sınav esnasında odaklanmak için yapılabilir. Ayrıca kasları sıkıp bırakmak da gevşemek için tavsiye edilen bir yoldur. Sınav esnasında: "dokunabileceğin 5 şey bul, görebileceğin 4 şey bul, duyabildiğin 3 şey bul" yönergesi de dikkati toplamakta faydalıdır.
Meraklısına Not: Timur Harzadın hocanın "Sınav Kaygısı Kimin Kaygısı" konulu videosunu izleyebilir ve Ayşe Bilge Selçuk hocanın konuya dair paylaşımlarına göz atabilirsiniz.
Tüm çocuklara başarılar, ebeveynlere de sabırlar dilerim...😊
Klinik Psikolog Sena Çataloğlu 🖋
